Παγκόσμια ανησυχία για το δημοψήφισμα στην Τουρκία...

Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος την Κυριακή 16 Απριλίου
για την συνταγματική μεταρρύθμιση, το οποίο προβλέπει την ενίσχυση των αρμοδιοτήτων του προέδρου της Τουρκίας, προκαλεί παγκόσμια ανησυχία...

«Να σβήσουμε την 15η Ιουλίου με την 16η Απριλίου», αυτός είναι ο διακηρυγμένος στόχος του τούρκου προέδρου Ταγίπ Ερντογάν. Το σχέδιο συνταγματικής αναθεώρησης για την ενίσχυση των εξουσιών του μπαίνει σε δημοψήφισμα την Κυριακή, 16 Απριλίου, εννέα μήνες μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα το οποίο παρολίγον να τον ρίξει από την εξουσία, στις 15 Ιουλίου 2016.

Ο Ερντογάν, 63 ετών, ο οποίος κυριαρχεί στην τουρκική πολιτική σκηνή από το 2003, μεταμόρφωσε το δημοψήφισμα σε προτεραιότητα. Η προεκλογική του εκστρατεία για το «Ναι» αποκάλυψε μια δίψα εκδίκησης για τους υπευθύνους του αποτυχημένου πραξικοπήματος.

Στα μάτια των οπαδών του κ. Ερντογάν, η επιβολή ενός προεδρικού καθεστώτος, σκληρού και χωρίς άλλους πόλους εξουσίας, θα φέρει την σταθερότητα την οποία η χώρα χρειάζεται μετά από τόσους πολέμους - εναντίον των Κούρδων του ΡΚΚ στα νοτιο-ανατολικά της χώρας και εναντίον της οργάνωσης του ισλαμικού κράτους στη Συρία - τόσες τρομοκρατικές επιθέσεις καθώς και το αποτυχημένο πραξικόπημα που προκάλεσε τον θάνατο σε 270 άτομα και τραυμάτισε πάνω από 2.000.

Οι οπαδοί του «Οχι» καταγγέλλουν από την πλευρά τους την αυταρχική στροφή του Ερντογάν, και τον θεωρούν στα όρια της τρέλας μεγαλείου και δίψας για απολυταρχισμό. Με το πρόσχημα της καταδίωξης των υπευθύνων του πραξικοπήματος, δηλαδή των οπαδών του ιεροκήρυκα Φετουλάχ Γκιουλέν, ο οποίος ζει εξόριστος στις ΗΠΑ, 125.000 εργαζόμενοι (καθηγητές στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, δικαστές, στρατιωτικοί, αστυνομικοί) απελύθηκαν, πάνω από 40.000 φυλακίστηκαν, εκ των οποίων 13 βουλευτές του Κόμματος για την δημοκρατία των λαών (HDP, φιλοκουρδικό), και τα μέσα μαζικής επικοινωνίας φιμώθηκαν.

Ο Ερντογάν είναι ο πρώτος Τούρκος πρόεδρος που εξελέγη με ψήφο τον Αύγουστο του 2014. Νωρίτερα, είχε υπάρξει πρωθυπουργός για 11 χρόνια. Τώρα θέλει να νομιμοποιήσει ένα καθεστώς στο οποίο θα διοικεί ο ίδιος την κυβέρνηση και όχι ο πρωθυπουργός, όπως όριζε το νυν Σύνταγμα της Τουρκίας, το οποίο χρονολογείται από το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1980. Ως σήμερα, η Τουρκία ήταν μια κοινοβουλευτική Δημοκρατία και ο ρόλος του προέδρου ήταν περισσότερο τιμητικός.

Αν η πρότασή του υπερψηφιστεί με το δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου, ο ηγέτης που θα ιδρύσει το προεδρικό καθεστώς θα μπορεί να παραμείνει στην εξουσία ως το 2029.


Ωστόσο ο Ερντογάν, που βρίσκεται στην εξουσία από το 2002, διοικεί ήδη τη χώρα χωρίς αντίπαλο δέος. 

Παρότι το Σύνταγμα δεν το προβλέπει, είναι στην πραγματικότητα ο ισχυρός άνδρας της Τουρκίας. Νιώθοντας πολιτικά ενισχυμένος μετά την αποτυχία του πραξικοπήματος του 2016, ο «νέος σουλτάνος», όπως τον αποκαλούν οι αντίπαλοί του, θέλει τώρα να νομιμοποιήσει de jure την απόλυτη ισχύ του.

Η προεκλογική εκστρατεία του «Ναι» υποστηρίζεται από το σύνολο του κρατικού μηχανισμού και από τα μίντια, όσα δηλαδή ελέγχει η εξουσία. Ωστόσο ένα μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης παραμένει εχθρικό σε αυτή την «εξουσία ενός ανδρός». Το δημοψήφισμα απορρίπτουν όλα τα κόμματα της αριστερής αντιπολίτευσης καθώς και η εθνικιστική ακροδεξιά, η οποία υπάρχει ακόμη και στο εσωτερικό του κόμματος του Ερντογάν AKP.

Οι δημοσκοπήσεις δίνουν το Ναι και το Οχι νικητές εναλλάξ
Ποσοστό 51,2% υπέρ του «Όχι» και 48,8% υπέρ του «Ναι» προβλέπει η εταιρεία SONAR η οποία είναι η μόνη από τις δημοσκοπήσεις που ανακοινώθηκαν το Σάββατο, 13 Απριλίου, που προβλέπει ότι θα υπερισχύσει το όχι. Ο πρόεδρος της εταιρείας μέσω του τουίτερ έγραψε ότι παρόλο που όλες οι εταιρείες προβλέπουν 53-54% υπέρ του «Ναι» η SONAR προβλέπει 51,2% υπέρ του «Όχι» και 48,8% υπέρ του «Ναι». 
Η εταιρεία δημοσκοπήσεων KONDA προβλέπει 51,5% υπέρ του «Ναι» και 48,5% υπέρ του «Όχι».

Ποιές είναι οι βασικές αρχές της μεταρρύθμισης
Αν ο Ερντογάν κερδίσει το δημοψήφισμα και το Ναι υπερισχύσει, τότε η εκτελεστική εξουσία θα μεταφερθεί στα χέρια του προέδρου, ο οποίος θα μπορεί να ορίζει υπουργούς και αντιπροέδρους. 

Η θέση του πρωθυπουργού που σήμερα κατέχει ο Μπιναλί Γιλντιρίμ θα καταργθεί. Ο πρόεδρος θα έχει επίσης τον πρώτο λόγο στην δικαιοσύνη. Θα διορίσει 12 από τα 15 μέλη του Συνταγματικού Συμβουλίου και έξι από τα 13 μέλη ανωτάτων δικαστηρίων, ενώ θα μπορεί να διορίζει και να παραιτεί το προσωπικό του συστήματος της δικαιοσύνης. Τα υπόλοιπα 7 μέλη θα ορίζονται από τη βουλή.

Αλλά στη λογική της μεταρρύθμισης, οι βουλευτές (ο αριθμός των οποίων θα αυξηθεί από 550 στους 600) θα είναι στην πλειοψηφία τους στο ίδιο κόμμα με τον πρόεδρο. Αυτός θα είναι στην πραγματικότητα ο αρχηγός του κόμματος, ενώ στο ισχύον σύνταγμα ο πρόεδρος έπρεπε να εγκαταλείψει κάθε κομματικό ρόλο. Οι προεδρικές και οι βουλευτικές εκλογές θα γίνονται ταυτόχρονα, κάθε πέντε χρόνια (ενώ σήμερα είναι κάθε τέσσερα).


Τελειώνει το κοινοβουλευτικό καθεστώς στην Τουρκία;
Θεωρητικά όχι, αν και στην πραγματικότητα, η Βουλή θα έχει πλέον περιορισμένο ρόλο. Ο πρόεδρος θα έχει τον πρώτο λόγο για να κηρύξει έκτακτη ανάγκη στη χώρα ή να κυβερνάει με διατάγματα. Η Βουλή θα έχει πάντα την δικαιοδοσία να επεξεργάζεται, να επικυρώνει ή να απορρίπτει τους νόμους. Αλλά ο πρόεδρος έχει δικαίωμα βέτο και στη νομοθεσία.
Αν ο πρόεδρος κατηγορηθεί ή θεωρείται ύποπτος για αδίκημα, η Βουλή μπορεί να απαιτήσει μια έρευνα εις βάρος του, αλλά μόνο αν συγκεντρωθεί πλειοψηφία των 3/5.


Πρόκειται για ισόβια προεδρία;
Θεωρητικά όχι, αλλά στην πραγματικότητα ναι. Η συνταγματική αναθεώρηση που μπαίνει σε δημοψήφισμα ορίζει ότι οι επόμενες εκλογές θα γίνουν στις 3 Νοεμβρίου 2019. Τότε ο πρόεδρος θα εκλεγεί για πενταετή θητεία, η οποία θα μπορεί να ανανεωθεί μια φορά. Δεν είναι ξεκάθαρο ποια ημερομηνία θα ισχύσει. Αν ο αριθμός των θητειών ισχύσει από το 2019, τότε ο Ερντογάν, 62 ετών, θα μπορεί να παραμείνει πρόεδρος ως το 2029.

Τελειώνει εδώ το ευρωπαϊκό σχέδιο της Τουρκίας;
Οι διαπραγματεύσεις για την ένταξη ξεκίνησαν τον Οκτώβριο του 2005 και βρίσκονται ήδη στο νεκρό σημείο. Οι τελευταίες παρεμβάσεις του Ερντογάν, ο οποίος αποκάλεσε «ναζί» τους ευρωπαίους ηγέτες επειδή απαγόρευσαν τις προεκλογικές ομιλίες στελεχών του στις χώρες τους, επιδείνωσε την κατάσταση. Αυτό το δημοψήφισμα θα μπορούσε να αποτελέσει τη χαριστική βολή στις σχέσεις Τουρκίας-ΕΕ.

Οι τουρκικές αρχές ισχυρίζονται ότι στόχος του δημοψηφίσματος είναι να εγγυηθεί μια πιο γρήγορη και αποτελεσματική λειτουργία της εκτελεστικής εξουσίας καθώς και πολιτική σταθερότητα, αποφεύγοντας τις κυβερνήσεις συνεργασίας. Σίγουρα, και οι ΗΠΑ και η Γαλλία είναι προεδρικές δημοκρατίες, αλλά υπάρχει ισορροπία με άλλες δομές εξουσίας που περιορίζουν τον αρχηγό του κράτους. Αυτός είναι και ο λόγος που ομόφωνα οι ειδικοί και νομικοί ανά τον κόσμο καταδικάζουν αυτή την συνταγματική μεταρρύθμιση της Τουρκίας, επειδή αμφισβητεί τις θεμελιώδεις αρχές του κράτους δικαίου και κυρίως τον διαχωρισμό των εξουσιών.


Η ευρωπαϊκή επιτροπή για την δημοκρατία και το δίκαιο, επονομαζόμενη και Επιτροπή της Βενετίας, συμβουλευτικό όργανο του Συμβουλίου της Ευρώπης, προειδοποίησε ότι αυτή η μεταρρύθμιση στην Τουρκία οδηγεί σε «ένα προσωπικό καθεστώς» επειδή δεν σέβεται το μοντέλο της προεδρικής δημοκρατίας που βασίζεται στον διαχωρισμό των εξουσιών. 

Η Επιτροπή κρούει τον κώδωνα του κινδύνου ότι η Τουρκία κινδυνεύει να μεταμορφωθεί σε αυταρχικό προεδρικό σύστημα και διαφωνεί με το ενδεχόμενο να παραμείνει ο Ερντογάν στην εξουσία ως το 2029.

Αλλά και η Ευρωπαϊκή Ενωση ανησυχεί για το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, κυρίως γιατί ο Ερντογάν επιθυμεί να επαναφέρει την θανατική ποινή. «Πιστεύω, αν ο Θεός το θελήσει, η βουλή θα κάνει αυτό που πρέπει και θα σεβαστεί την απαίτησή σας για τη θανατική ποινή, μετά τις 16 Απριλίου», είπε ο Ερντογάν σε προεκλογική ομιλία, στις 18 Μαρτίου.

Ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν Κλοντ Γιούνκερ απάντησε αμέσως ότι «αν η θανατική ποινή επιβληθεί εκ νέου στην Τουρκία, αυτό θα σημάνει το τέλος των διαπραγματεύσεων».

Πηγή